Wat is EMDR?
Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR, is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring, zoals een ongeval, seksueel geweld of een geweldsincident. EMDR werd meer dan 25 jaar geleden voor het eerst beschreven door de Amerikaans psychologe Francine Shapiro. In de jaren daarna werd deze procedure verder uitgewerkt en ontwikkeld tot een volwaardige en effectieve therapeutische methode.
Waarvoor is EMDR bedoeld?
Bepaalde gebeurtenissen kunnen diep ingrijpen in het leven van mensen. Een groot deel van de getroffenen ‘verwerkt’ deze ervaringen op eigen kracht. Bij anderen ontwikkelen zich psychische klachten. Vaak gaat het om herinneringen aan de schokkende gebeurtenis die zich blijven opdringen, waaronder angstwekkende beelden (herbelevingen, flashbacks) en nachtmerries. Andere klachten die vaak voorkomen zijn schrik- en vermijdingsreacties. Er wordt dan meestal van een ‘posttraumatische stress-stoornis’ (PTSS) gesproken. EMDR is bedoeld voor de behandeling van mensen met PTSS en andere traumagerelateerde angstklachten. Dit zijn klachten die zijn ontstaan als direct gevolg van een concrete, akelige gebeurtenis, waarbij het denken eraan nog steeds een heftige emotionele reactie oproept.
Werkt EMDR?
Als het gaat om een trauma na een eenmalige ingrijpende gebeurtenis, dan zijn mensen vaak al na enkele sessies in staat om hun dagelijkse bezigheden weer op te pakken. Bij mensen die een langdurig trauma hebben meegemaakt en bij complexere problematiek duurt de behandeling langer.
Hoe weet je of EMDR kan worden toegepast?
In het begin van de EMDR-therapie zal er uitgebreid aandacht worden besteed aan de oorzaak en achtergrond van de klachten. Daarnaast wordt er een inventarisatie gemaakt van een aantal individuele kenmerken, waaronder je emotionele veerkracht en de last die jij van bepaalde klachten ondervindt. Hieruit zal blijken of een gerichte traumabehandeling op dat moment nodig is, en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt.
Welke voorbereidingen zijn nodig?
EMDR werkt vaak snel. Daarnaast kan het ook een intensieve therapie zijn. Daarom zal ik je niet alleen vertellen wat je gaat doen en waarom, maar we zullen ook uitgebreid bespreken hoe jij je emoties zo goed mogelijk de baas kan blijven.
Hoe gaat EMDR in zijn werk?
Ik zal je vragen om aan de gebeurtenis terug te denken, inclusief de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Dit doen we om meer informatie over de traumatische beleving te verzamelen. Daarna wordt het verwerkingsproces opgestart. Ik zal je vragen de gebeurtenis opnieuw voor de geest te halen. Maar nu gebeurt dit in combinatie met een ‘afleiding’. Dat kan mijn hand zijn of geluiden die je door middel van een koptelefoon afwisselend links en rechts hoort. Er wordt gewerkt met ‘sets’. Na elke set wordt er even rust genomen. Ik zal je vragen wat er in gedachten naar boven komt. De EMDR-procedure brengt doorgaans een stroom van gedachten en beelden op gang, maar soms ook gevoelens en lichamelijke sensaties. Vaak zul je veranderingen ervaren. Ik zal je na elke set vragen om je te concentreren op de meest opvallende verandering, waarna er een nieuwe set volgt.
Wat zijn de te verwachten effecten?
De sets zullen er langzamerhand toe leiden dat de herinnering haar kracht en emotionele lading verliest. Het wordt dus steeds gemakkelijker aan de oorspronkelijke gebeurtenis terug te denken. In veel gevallen veranderen ook de herinneringsbeelden zelf en worden ze bijvoorbeeld waziger of kleiner. Maar het kan ook zijn dat minder onprettige aspecten van dezelfde situatie naar voren komen. Een andere mogelijkheid is dat er spontaan nieuwe gedachten of inzichten ontstaan die een andere, minder bedreigende, betekenis aan de gebeurtenis geven. Deze effecten dragen ertoe bij dat de schokkende ervaring steeds meer een plek krijgt in de levensgeschiedenis van de persoon.
Hoe werkt EMDR?
Een verklaring voor de werkzaamheid van EMDR is dat het terugdenken aan een nare herinnering in combinatie met het maken van oogbewegingen ervoor zorgt dat het natuurlijk verwerkingssysteem wordt gestimuleerd. Omdat een traumatische herinnering wanneer deze in gedachten wordt genomen zowel levendig als intens is, kost dit betrekkelijk veel geheugencapaciteit. Maar het zo snel mogelijk volgen van bijvoorbeeld mijn vingers, zoals dat bij EMDR gebeurt, kost ook geheugencapaciteit. Door deze concurrentie van werkgeheugentaken is er weinig plaats voor de levendigheid en de naarheid van de herinnering. Daardoor kun je uiteindelijk een andere betekenis aan de situatie geven.
Zijn er ook nadelen?
Na afloop van een EMDR-sessie kunnen de effecten nog even doorwerken en dat is goed. Toch kan je hierdoor in sommige gevallen het idee krijgen dat je de regie even kwijt bent. Bijvoorbeeld als er nieuwe beelden of gevoelens naar boven komen. Vaak is het dan een geruststelling om te weten dat dit meestal niet langer dan drie dagen aanhoudt. Daarna is er als het ware een nieuw evenwicht ontstaan. Het is handig om een dagboekje bij te houden en hierin op te schrijven wat er naar boven komt. Deze dingen kunnen we dan tijdens de volgende sessie bespreken.
Waarvoor is EMDR nog meer geschikt?
Er is steeds meer bewijs dat emotioneel beladen herinneringen en beelden ook een belangrijke rol spelen bij andere klachten zoals chronische pijn, depressie, eetstoornissen, verslavingen en psychose. Daarom wordt EMDR bij deze problemen en stoornissen steeds vaker toegepast, meestal als onderdeel van een breder behandelplan.
Maak je steeds dezelfde fouten in je leven, terwijl je je hebt voorgenomen om een volgende keer anders te reageren? Laat je gedrag hardnekkige patronen zien, die je niet kunt veranderen, ook al wil je dat heel graag? Merk je regelmatig dat je met je gezonde verstand best weet wat je zou moeten doen, maar dat je gevoel niet meewerkt en je een andere richting in duwt?
Wat zijn schema’s?
Schema’s zijn de interne ‘blauwdrukken’ die bepalen hoe je kijkt naar jezelf, naar anderen en naar de wereld om je heen. Negatieve schema’s zijn hardnekkig: ze lopen als een rode draad door het leven, vormen overtuigingen, gevoelens en ervaringen. Ze ontstaan veelal door nare ervaringen tijdens de kindertijd. Bijvoorbeeld in de steek gelaten worden door een ouder, of gepest worden op school.
Elk kind heeft behoefte aan veiligheid, verbondenheid, autonomie en waardering, maar heeft ook realistische grenzen nodig. Dit zijn de basisbehoeftes. Als hieraan niet wordt voldaan ontwikkelt een kind negatieve schema’s. Deze neem je mee het volwassen leven in. Als je vroeger bent mishandeld door jouw ouders, kan je je vanuit het schema wantrouwen voortdurend bedreigd voelen. Een ander, die altijd gekleineerd is als kind, kan zich continu minderwaardig voelen vanuit het schema waardeloosheid.
Negatieve schema’s
Hoewel ze niet goed voor je zijn, voelen negatieve schema’s vaak vertrouwd aan. Nieuwe ervaringen zijn vaak een bevestiging van die schema’s. (vb: “Logisch, dat ik weer in de steek ben gelaten door een onbetrouwbare man.”)
Er zijn verschillende manieren waarop negatieve schema’s zich manifesteren in het dagelijkse leven. Ze leiden altijd tot niet-helpend gedrag.
- Sommige mensen geven zich over aan hun schema’s (vb: ‘Ik ben ook een mislukkeling’) en laten zaken in het leven mislukken.
- Anderen overschreeuwen zichzelf juist, waardoor ze niet meer stil hoeven te staan bij hun onzekerheid, met als gevolg dat ze anderen op afstand houden.
Schematherapie
Het doel van de schematherapie is je te helpen je schema’s op te sporen en te leren beseffen hoe de schema’s zijn ontstaan. Ik zal je helpen om tot het besef te komen dat hoe jij vroeger behandeld bent niet komt doordat er iets mis met je was, maar omdat er niet aan jouw basisbehoeftes voldaan werd. Ik zal je helpen inzicht te krijgen in hoe jouw schema’s in stand worden gehouden.
Je zult in de therapie de omstandigheden die tot het ontstaan van de schema’s hebben geleid moeten gaan verwerken. Dat is waarschijnlijk een ingrijpend proces, omdat het vaak om verdrietige, pijnlijke, of zelfs traumatische gebeurtenissen gaat. Ik zal je helpen onder ogen te zien aan welke basisbehoeften het jou ontbrak en hoe het eigenlijk had moeten zijn.
Voorbeeld: Linda’s negatieve schema was: “Logisch, dat ik weer in de steek ben gelaten door een onbetrouwbare man.” Door de schematherapie stond zij stil bij de keren dat haar vader haar in de steek had gelaten. Zij leerde in therapie dat zij een vader nodig had waar ze op kon rekenen. Dat was de basisbehoefte waarin zij tekort is gedaan. Uiteindelijk besefte zijn dat het niet haar schuld was, maar dat haar vader niet in staat was om er voor haar te zijn. En dus, dat het ook niet haar schuld was dat die onbetrouwbare man haar in de steek had gelaten.
Vervolgens zal ik je leren hoe je in het volwassen leven beter voor jezelf kunt zorgen en anderen toestaan om voor je te zorgen. Zo doorbreek je het patroon wat in jouw jeugd is ontstaan. En zo kom je van de negatieve schema’s af.
Boekentips:
SP is een therapie gericht op het verwerken van schokkende gebeurtenissen en de gevolgen daarvan in uw huidige leven.
Sensorimotor Psychotherapy is ontwikkeld door de Amerikaanse Pat Ogden en haar medewerkers. Als lichaamsgericht werkende psychotherapeut raakte zij vanaf de jaren ’70 van de vorige eeuw geboeid door een verband tussen bepaalde fysieke patronen, psychische problemen en het niet in contact staan met het eigen lichaam. Zij ontwikkelde een omvattend theoretisch kader en een praktische methode om met mensen die lijden aan de gevolgen van trauma en/of schadelijke ervaringen in hun kindertijd te helpen met de verwerking daarvan. De theoretische onderbouwing van Sensorimotor psychotherapy is gebaseerd op traditionele psychotherapeutische inzichten uit de hechtingstheorieën, dissociatie theorieën, ervaringsgerichte therapievormen, cognitieve gedragstherapie, psychodynamische psychotherapie en neurowetenschap.
In de praktijk van de Sensorimotor psychotherapy wordt de ingang tot het veranderingsproces gezocht in een mindful contact maken met het lichaam met behulp van specifieke SP-interventies en binnen het uit 3 fasen bestaande kader van het SP-behandelplan. De eerste fase bestaat uit een periode van psycho-educatie, het aanleren van lichaamsgerichte oefeningen en het anderszins ontwikkelen van bronnen die helpen richting te geven aan en stabiliteit geven in het dagelijks leven. De tweede fase betreft de eigenlijke verwerking van de traumatische en anderszins schadelijke herinnering(en) en de impact die deze hebben op zelfbeeld, relatie met anderen en het organiseren van het dagelijks leven. In de derde fase gaat het vooral over de integratie van nieuwe ervaringen die door verwerking mogelijk is geworden. Sensorimotor Psychotherapie laat zich goed combineren met andere therapievormen zoals bijvoorbeeld EMDR.
Inhoud & doel van de behandeling
De behandeling is geïndiceerd bij cliënten met (complexe) PTSS. Het kan worden ingezet in de stabiliserende fasen van de behandeling of in de verwerkingsfase. In de stabiliserende fase zal de nadruk van de behandeling liggen op het geven van psycho-educatie over trauma en het lichaam, en het ontwikkelen en installeren van hulpbronnen om binnen de window of tolerance te blijven. In de verwerkingsfase wordt onder andere gewerkt gebruik gemaakt van de techniek sequencen; het trauma of de triggers worden in de sessie opgeroepen, tot het moment dat de spanning buiten de window of tolerance dreigt te gaan, vervolgens wordt mindful stilgestaan bij wat zich in het lichaam afspeelt. De aanwezige spanning wordt gevolgd tot deze uitdooft. Dit proces heet in SP termen sequencen. Mindfull in hier& nu afmaken en integreren van de lichamelijke reactie die tijdens het trauma is onderbroken of onmogelijk was.